URE: Charakterystyka rynku energii elektrycznej

W 2011 r. polska gospodarka rozwijała się w relatywnie wysokim, stabilnym tempie, wykazując znaczną odporność na niekorzystne uwarunkowania w gospodarce światowej i europejskiej. Najistotniejsze z uwarunkowań, które miały miejsce w tym roku to: wzrost krajowej produkcji energii elektrycznej (4,4%) analogiczny do wzrostu krajowego produktu brutto (4,3%); utrzymująca się tendencja zmienionej struktury produkcji energii elektrycznej ze wzrostem udziału źródeł odnawialnych, oraz wzrost średnich cen w obrocie hurtowym analogiczny jak poziom rocznej inflacji (4,3%). Na funkcjonowanie sektora elektroenergetycznego wpływ miały także zmiany w otoczeniu prawnym i regulacyjnym, w szczególności zmiany w prawie energetycznym polegające na publicznym obowiązku sprzedaży energii elektrycznej przez wytwórców.

Płynność i transparentność handlu energią elektryczną w Polsce zdecydowanie wzrosła w ostatnim roku. Wśród głównych uwarunkowań mających wpływ na ten fakt wymienić można zmianę strategii kontraktacji polegającą na zdecydowanym wzroście transakcji giełdowych oraz zmniejszającym udziale kontraktów bilateralnych, w szczególności tych w grupach kapitałowych. Ponadto 28 grudnia 2011 r. weszło w życie rozporządzenie REMIT, które wymusza większą integralność i przejrzystość hurtowego rynku energii elektrycznej.

Rynek hurtowy

Wolumen krajowej produkcji energii elektrycznej brutto w 2011 r. ukształtował się na poziomie 163 153 GWh i był wyższy, już drugi rok z rzędu, o ponad 4% w stosunku do roku poprzedzającego. Jako główną przyczynę wzrostu produkcji należy wskazać zwiększenie zapotrzebowania na energię elektryczną związane z wyższą dynamiką wzrostu gospodarczego. Według wstępnego szacunku, produkt krajowy brutto w 2011 r. zwiększył się realnie o 4,3% (wobec wzrostu o 3,9% w 2010 r.). A zatem, można stwierdzić, że tempo wzrostu produkcji energii elektrycznej jest odzwierciedleniem dynamiki produktu krajowego brutto zarówno w 2011 r., jak i w roku poprzednim. Krajowe zużycie energii elektrycznej wyniosło 157 910 GWh i było nieznacznie wyższe od zużycia w 2010 r. (wzrost o niespełna 2%). Nadwyżka produkcji energii elektrycznej nad jej krajowym zużyciem to rezultat sprzyjającej polskim podmiotom zajmującym się wytwarzaniem energii elektrycznej koniunktury w handlu zagranicznym energią elektryczną. W ciągu 2011 r. nadwyżka eksportu nad importem energii wyniosła 5 250 GWh, przy nadwyżce w 2010 r. w stosunku do roku wcześniejszego na poziomie 1 354 GWh.

W 2011 r. moc zainstalowana w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE) wyraźnie wzrosła w stosunku do lat poprzednich i wyniosła 37 367 MW. W 2011 r. przybyło w KSE ponad 1 600 MW (wzrost o 4,2% w porównaniu z 2010 r.). Średnie roczne zapotrzebowanie na moc ukształtowało się na poziomie 21 762 MW przy maksymalnym zapotrzebowaniu - na poziomie 24 780 MW (co oznacza odpowiednio: wzrost o 1,6% i spadek o 2,6% w stosunku do 2010 r.). Relacja mocy dyspozycyjnej do osiągalnej w 2011 r. pozostała na niezmienionym poziomie w stosunku do roku 2010 i wyniosła 73,5%.

Struktura produkcji

Struktura produkcji energii elektrycznej nie uległa większym zmianom. Nadal zdecydowane znaczenie mają dwa główne paliwa - węgiel kamienny i brunatny, a udział produkcji z tych paliw oscyluje w okolicach 90%. Przy czym w 2011 r. zdecydowanie większą rolę w procesie wytwarzania energii elektrycznej odgrywał węgiel brunatny. Na uwagę zasługuje jednak utrzymujący się od kilku lat wzrost produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, w 2011 r. - 33% wzrost wytwarzania w źródłach wykorzystujących biomasę w energetyce przemysłowej oraz 18% wzrost wytwarzania w technologii współspalania w energetyce zawodowej.

Na tle wzrostowej dynamiki z lat poprzednich produkcji energii elektrycznej w źródłach biogazowych i wykorzystujących biomasę w energetyce przemysłowej (70% wzrost w 2010 r. w porównaniu do 2009 r.), odnotowano istotny spadek produkcji w źródłach biogazowych, tj. o 37% w 2011 r. w stosunku do 2010 r. oraz nieznaczny spadek w źródłach gazowych o ok. 2%.
Zauważalny jest również spadek wytwarzania ze źródeł wodnych w 2011 r. w stosunku do 2010 r.

Struktura kapitałowa

Udział w rynku poszczególnych grup energetycznych, jak również struktura tych podmiotów nie uległa większym zmianom w 2011 r. Największy udział w podsektorze wytwarzania ma nadal grupa kapitałowa PGE Polska Grupa Energetyczna SA, a na rynku sprzedaży do odbiorców końcowych - TAURON Polska Energia SA. Przy czym, znaczenie grupy kapitałowej PGE Polska Grupa Energetyczna SA w sektorze wytwarzania zwiększyło się w 2011 r. w stosunku do 2010 r. o 1,4 punktu procentowego.
Do istotnych zmian w strukturze kapitałowej polskiego rynku wytwarzania energii elektrycznej w ostatnim roku należało wycofanie się szwedzkiego koncernu Vattenfall z działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, dystrybucji i obrotu detalicznego na terenie Polski.

W 2011 r. znaczące zmiany nastąpiły również w grupie kapitałowej TAURON Polska Energia SA wynikające ze strategii korporacyjnej grupy. Docelowy model holdingu zakłada funkcjonowanie jednej spółki w każdym z obszarów biznesowych: wydobycia, wytwarzania (z OZE), dystrybucji i sprzedaży (z obsługą klienta). Wdrożenie modelu rozpoczęto w 2010 r. uporządkowaniem aktywów wytwórczych odnawialnych źródeł energii, które skupiono w TAURON Ekoenergii Sp. z o.o. oraz skonsolidowaniem sprzedaży i obsługi klienta, którymi od 1 stycznia 2011 r. zaczęły zajmować się spółki TAURON Sprzedaż Sp. z o.o. i TAURON Obsługa Klienta Sp. z o.o. W tym roku przeprowadzono również prace polegające na połączeniu spółek w trzech obszarach biznesowych: Wytwarzanie, Dystrybucja oraz Ciepło. W efekcie od września 2011 r. w grupie TAURON działają spółki: TAURON Wytwarzanie SA, TAURON Dystrybucja SA oraz TAURON Ciepło SA.

Poza integracją spółek wewnątrz grupy, grupa kapitałowa TAURON, pod koniec 2011 r., rozszerzyła również swoją działalność w obszarze dystrybucji energii elektrycznej poprzez przejęcie aktywów szwedzkiego koncernu Vattenfall z obszaru działania Górnośląskiego Zakładu Elektroenergetycznego SA (99,98%). Dzięki tej transakcji TAURON umocnił się na pozycji krajowego lidera w obszarze dystrybucji energii elektrycznej, a także objął pozycję lidera na rynku sprzedaży.
W krajowym rynku wytwarzania energii elektrycznej w 2011 r. zaznaczyła się grupa kapitałowa Fortum. Uczestniczy ona aktywnie w procesach prywatyzacyjnych polskich przedsiębiorstw energetycznych.

Konkurencja na rynku

Stan konkurencji na krajowym rynku wytwarzania energii elektrycznej został opisany za pomocą wskaźnika udziału rynkowego trzech największych podmiotów na tym rynku. Miara ta mówi o skali siły rynkowej przedsiębiorstw kluczowych. Wskaźnik udziału rynkowego, mierzony według energii wprowadzonej do sieci (uwzględniającej ilość energii dostarczonej przez wytwórców bezpośrednio do odbiorców końcowych) w 2011 r. pozostawał na wysokim poziomie wynoszącym 65,5%. W stosunku do 2010 r. wzrósł on o prawie 1 punkt procentowy. Trzej najwięksi wytwórcy (tj. wytwórcy skupieni w grupach kapitałowych: PGE Polska Grupa Energetyczna SA, TAURON Polska Energia SA, EDF) dysponowali ponad połową mocy zainstalowanych i odpowiadali za prawie 2/3 produkcji energii elektrycznej w kraju.